همه‌ی ما می‌خواهیم در دنیایی زندگی کنیم که مردم یاد گرفته‌اند مسئولیت پذیر باشند، دنیایی که در آن مردم از مسئولیت‌های خود به عنوان یک شهروند، شانه خالی نمی‌کنند. برای داشتن چنین دنیایی، بهتر است از همان ابتدا حس مسئولیت پذیری در کودکان را تقویت کنیم تا در آینده انسان مسئولیت پذیری باشند.
مسئولیت پذیری کودکان از جمله مهارتهای لازم در زندگی است و وظیفه والدین آموزش این مهارت به کودک خود است. در واقع پذیرفتن مسئولیت در کودک از همان سنین ابتدایی رشد به پرورش بلوغ فکری، رشد فردی، بهداشت روانی، افزایش اعتماد به نفس و خودپنداره مثبت منجر می‌شود. متاسفانه بسیاری از والدین از سر دلسوزی مسئولیتی به کودک خود واگذار نمی‌کنند که این مسئله حتی می‌تواند منجر به اختلالات روانی در آینده شود.
مسئولیت کودک در خانه نسبت به خود و نسبت به خانواده تعریف می شود. به این صورت که کودک نسبت به کارهای خود و همچنین کارهای خانه مسئولیت دارد و باید آنها را انجام دهد.
اولین کاری که باید به کودکان آموزش داد انجام امور شخصی خود است. او باید یاد بگیرد بعد از بازی، اسباب بازی های خود را جمع کند. لباس های خود را در کمد شخصی قرار دهد و اگر دچار اشتباهی شد برای رفع آن اقدام کند.
مسئولیت پذیری چیست؟
به طور کلی مسئولیت پذیری یعنی قابلیت پذیرش و به عهده گرفتن کاری که از کسی خواسته شده است، البته مسئولیت با وظیفه تفاوت دارد، وظیفه کاری است که یک نفر به دیگری محول می کند و باید حتما انجام بگیرد. اما وقتی از کسی خواسته می شود مسئولیتی را بپذیرد، باید برای او کاملا مشخص شود موضوع درخواست چیست و در برابر به عهده گرفتن آن چه چیزی به دست می آورد.
الگوی مناسبی برای کودک باشید
کودکان برای اینکه رفتاری را در خود پرورش دهند باید آن را در رفتار مراقبین خود ببیند. شما بسیاری از مهارت ها را با رفتار خود می توانید به کودک آموزش دهید.
مسئولیت مالی در قبال پول تو جیبی
با خودتان صادق باشید، آیا هر زمانی که فرزندتان تقاضای پول تو جیبی می کند به درخواست وی پاسخ مثبت می دهید؟ مشکل مقدار پولی که به وی می دهید نیست. هر بار که بدون برنامه و در چارچوب تعیین شده اقدام به این کار می کنید، ویژگی مهم مسئولیت پذیری را در فرزند خود کمرنگ و کم اهمیت جلوه خواهید داد. این در حالی است که یکی از اساسی ترین مهارت های زندگی فردی، توانایی مدیریت مالی به شمار می رود. فرزندان از همان سنین کودکی باید آموزش های لازم در راستای نحوه پس انداز پول تو جیبی های خود را دریافت کنند. از کودک یا نوجوان خود بخواهید که هر بار مقدار مشخصی از پول تو جیبی خود را کنار بگذارد و خرج نکند. همچنین صورت حساب خرج های خود را بنویسد . در صورت عدم همکاری وی، از پرداخت مجدد وجه نقد به او خودداری کنید.
مسئولیت دفاع از حقوق خود
اولین گام در آموزش حقوق به فرزندتان این است که حقوق او را در خانه به رسمیت بشناسید و گاهی اوقات، به استناد حقوق او، این شما باشید که کوتاه می آیید.
مسئولیت پذیری در کودکان نباید به شکل اجبار به کودک تحمیل شود
والدین باید به این نکته توجه کنند که اگر به زور و با تندی به کودک دستور انجام کاری را بدهند حتما کودک با مخالفت و لجبازی پاسخ خواهد داد. مراقبین و پرستار کودک باید کارها را به گونه ای که برای کودک باعث ایجاد سرگرمی و تفریح شود، با همکاری یکدیگر انجام دهند. زمانی که فعالیت ها شکل سرگرم کننده و جذاب به خود بگیرند باعث مشارکت کودکان می شوند.
مهم یادگیری است
در آموزش مسئولیت پذیری قصد ما انجام دادن و به اتمام رساندن کارها نیست، بلکه هدف ما ایجاد حس همکاری و یادگیری مهارت در کودک است. به کودک برای این کار فرصت دهید. با صبر به کارهای او و درست انجام دادن آنها توجه کنید و با عجله به آنها کمک نکنید تا زودتر کارها را به اتمام برسانند. آنها با آشنایی با محیط فیزیکی خود به کشف دنیای پیرامون می پردازند به همین دلیل باید فرصت کافی به آنها داده شود.
شاید در نظر بسیاری از والدین بزرگترین دغدغه و حتی مهم ترین درخواست از فرزند، درس خواندن باشد، اگرچه اهمیت این موضوع یعنی موفقیت در تحصیل بر کسی پوشیده نیست اما باید بپذیریم که درس خواندن همه زندگی فرزندان نیست و آنها باید بتوانند در هر دوره ای از زندگی و در مواجهه با هر موقعیت و بحرانی گلیم خود را از آب بیرون بکشند، اما برای این که فرزندانمان بتوانند به خوبی از پس مسئولیت های خود در زندگی برآیند باید از دوران کودکی حس مسئولیت پذیری را در آنان تقویت کرد.
در این میان سهم نوجوانان خانه چیست؟ معمولا کمک خواستن از آنها با توجه به شرایط روانی دوران بلوغ کمی سخت است.
اتفاقا باید کارهایی با مسئولیت بیشتر به آنها داده شود؛ مثل تمیز کردن کاشی های آشپزخانه، جاروبرقی کشیدن و… چنین کارهایی بعضی اوقات خواست آنها نیست، اما می شود با همدلی و مهربانی کارها را بهتر کنار یکدیگر انجام بدهید. ضمن اینکه نوع تربیت و آموزش هایی که به کودکتان از ابتدا داده اید در این شرایط بسیار تعیین کننده است.
دادن پاداش برای انجام کارهای شخصی کودک چقدر درست یا غلط است؟
پاداش دادن همیشه خوب نیست چون او را شرطی می کند. او باید بداند مانند دیگر اعضای خانواده وظایفی دارد که باید انجام بدهد، بدون اینکه انتظار پاداشی داشته باشد. البته تشویق های کلامی را فراموش نکنید و رفتارهای پسندیده فرزندتان را جلوی خودش به زبان بیاورید. این کار باعث می شود با شور و شوق بیشتری دوباره آن کار را تکرار کند و در خاطرش ماندگار شود.
آموزش احساس مسئولیت در روابط بین فردی
یکی از مهمترین مهارت هایی که باعث ایجاد یک فرد مسئولیت پذیر در جامعه می شود مهارت در برقراری ارتباط و مسئولیت پذیری در مقابل رفتار خود با دیگران است. زمانی که کودکان با یکدیگر بحث و دعوا می کنند به آنها نگویید باید از دوست خودت معذرت خواهی کنی! اول از آنها بخواهید دلیل کار خود را توضیح دهند و در صورتی که باعث ناراحتی دوست خود شده اند خودشان راه کاری برای خوشحال کردن او پیدا کنند. با این کار آنها متوجه میشوند که رفتار نامناسب آنها با دیگران عواقبی به دنبال دارد.
